Rouwverwerking

Als iemand die je dierbaar is overlijdt, is alles in één klap anders. Het is vaak moeilijk te bevatten dat deze persoon voor altijd weg is. Rouw ontstaat na een verlieservaring en is een normale gezonde reactie, waarin verlies wordt verwerkt en herinneringen aan de overledene een andere betekenis krijgen. Dit verlies kan het overlijden van een dierbare zijn, maar ook het verlies van een relatie, baan of gezondheid kunnen zorgen voor rouw. Rouwverwerking is voor iedereen anders. Geen mens is hetzelfde en dus rouwt ook iedereen op zijn eigen manier. De ene dag kun je je redelijk oke voelen en de volgende dag is er eentje waar je je doorheen moet worstelen.

Klachten bij rouw

Emoties en zaken die je kunt hebben tijdens rouw zijn:

Boosheid
Verdriet
Somberheid
Schuldgevoelens, (over bijvoorbeeld wat je nog had willen zeggen en niet gedaan hebt)
Vermoeidheid of uitputting
Verminderde eetlust
Hoofdpijn

Rouw gaat gepaard met een heel scala aan emoties en gedachten. Woede, ongeloof, angst, verdriet en depressieve gevoelens wisselen elkaar vaak af. Allemaal heel normale emoties, die horen bij het rouwproces. Er zijn veel factoren die invloed hebben op de rouwverwerking. Is iemand plotseling gestorven? Wat heeft deze persoon voor je betekent? Heb je steun uit je omgeving of sta je er alleen voor? Dit maakt dat er dus ook geen standaard rouwverwerkingsproces is.

Fases van rouw

Grofweg kun je de rouwverwerking wel onderverdelen in een aantal fases die vrijwel iedereen doorloopt. Hoe lang je erover doet om een bepaalde fase te doorlopen, in welke volgorde je ze doorloopt en hoe intensief dat is, verschilt van persoon tot persoon.

Ontkenning: de eerste fase van het rouwproces is ontkenning, een algemeen afweermechanisme van ons brein. De waarheid is te erg om te bevatten, dus ontkennen we deze geheel of gedeeltelijk.
Boosheid: we zien vaak dat mensen in de rouw veel boosheid hebben. Deze boosheid kan zich richten op het lot, op de omgeving of op de arts. Ook boosheid is een afweermechanisme van mensen.
Het gevecht aangaan/doelen stellen: dit is een fase waarin de nabestaande doelen gaan stellen. Ze willen een ‘beter persoon worden’, alles uit het leven halen, etc. Zo gaan ze de wereldreis maken die ze altijd al wilden doen, gezonder leven of geld ophalen voor een goed doel.
Depressie: in deze fase komt de nabestaande tot de ontdekking dat wat ze ook doen (ontkennen, boos worden, het gevecht aangaan) er niets is wat gebeurt is ongedaan kan maken. Deze fase gaat gepaard met veel verdriet, leegheid en depressieve gevoelens. De omgeving vindt nabestaanden in deze fase vaak moeilijk benaderbaar.
Aanvaarding: er komt een dag dat je probeert om je verdriet een plek te geven en probeert verder te gaan. Je mist iemand nog steeds, maar probeert om je leven weer in te richten zonder deze persoon.

Wat is gecompliceerde rouw?

In het algemeen wordt er pas gesproken van gecompliceerde rouw als de nabestaande ernstige problemen ervaart met het aanpassen aan het verlies. Dat deze klachten langdurig aanwezig zijn en dat ze ook de kwaliteit van leven op meerdere gebieden negatief beïnvloeden. Er zijn diverse vormen van gecompliceerde rouw:

Bij chronische rouw zijn er duidelijk waarneembare symptomen, die in de loop van de tijd na het overlijden niet minder worden.
Als een rouwreactie uitblijft door langdurige ontkenning of het sterk onderdrukken van emoties, wordt gesproken van ontkende rouw.
In plaats van een rouwreactie kan ook een veelheid aan lichamelijke klachten gepresenteerd worden, hetgeen wijst op gesomatiseerde rouw.
Soms is er in de periode volgend op het verlies geen plaats voor een rouwreactie en wordt deze uitgesteld (uitgestelde rouw). Dat kan het geval zijn als de prioriteit ligt bij het opvangen van andere nabestaanden of bij verwerking van traumatische omstandigheden rondom het overlijden (getraumatiseerde rouw).

Wanneer spreken we van gestagneerde rouw?

Uiteindelijk zie je dat de nabestaande, met ups en downs in staat is om met de nieuwe situatie om te gaan. Echter soms blijft het verlies jaar na jaar weer op de voorgrond staan. Nabestaanden ontwikkelen lichamelijke of geestelijke klachten (zoals depressieve klachten, overmatig alcoholgebruik). Zij houden vast aan rituelen om de overledene ‘in leven te houden’. Denk hierbij aan een kamer die na jaren nog intact is gebleven of een stoel vrijhouden voor deze persoon enz.

Psychologische hulp bij rouwverwerking

Als je het gevoel hebt dat je rouwproces vastloopt, kan professionele hulp uitkomst bieden. Door de rouwverwerking actief en gestructureerd aan te pakken kan het je helpen om het natuurlijke rouwproces weer op gang te krijgen. Cognitieve gedragstherapie is een van de effectief bewezen behandelmethodes bij complexe rouw.